DÂY ĐAI THANG VÀ NHỮNG CÂU HỎI LAN MAN

DÂY ĐAI THANG VÀ NHỮNG CÂU HỎI LAN MAN

Trong sách Chi Tiết Máy, những nội dung cơ bản của Truyền Động Đai đã được truyền đạt như lợi ích ưu điểm của nó, tỉ số truyền, tính toán chiều dài dây đai, … Còn những tính toán “hàn lâm” khác như hệ số ma sát trượt, tôi xin không nhắc đến, chỉ muốn bàn "lan man" một chút

1) Làm sao ta biết dây đai đến lúc cần thay?
Truyền động đai là loại truyền động ma sát. Sau thời gian sử dụng, nếu như ta thấy đai lọt thỏm trong rãnh puli, thì đã đến lúc cần thay. Ngược lại, nếu bề mặt trên của đai bằng hoặc nhô lên rãnh một chút thì đó là đai còn mới, chưa cần thay.
(Hình 1)
 

2) Làm sao biết đến lúc cần thay puli chứ không phải thay dây đai?
Truyền động ma sát với nhau nên dây đai mòn, đến một ngày puli cũng mòn đến mức cần phải thay. Nếu tiếp tục sử dụng puli mòn, hiệu suất truyền động kém, dây đai thay liên tục.
Theo kinh nghiệm của hãng sản xuất đai, thông thường 5 lần thay dây đai sẽ cần thay puli.
Phương pháp kiểm tra puli mòn đơn giản nữa là sử dụng dưỡng đo. Dưỡng này là kích thước tiêu chuẩn của rãnh puli, áp vào rãnh puli ta sẽ trông thấy mòn như thế nào.
(Hình 2)
 

3) Tại sao kiểu dây đai hay gọi là A, B, C, D, 3V, 5V rồi SPA, SPB, SPC, ….?
Có một điều chắc chắn kĩ sư cơ khí đi làm sẽ bỡ ngỡ với những kí hiệu trên. Bởi vì giáo trình vẫn theo hệ Nga – tiêu chuẩn Nga, trong khi công nghiệp nước nhà gần như hoàn toàn đã theo tiêu chuẩn quốc tế.
Trong truyền động đai thang, tiêu chuẩn phổ biến áp dụng rộng rãi nhất là RMA (Rubber Manufacture Association – Hiệp hội sản xuất cao su). Các kí hiệu A, B, C, D, … ở trên là do RMA quy định và các hãng sản xuất belt nổi tiếng nhất đều tuân thủ theo và marking trên sản phẩm của họ.
(Hình 3: tiêu chuẩn Nga đã cũ)
 

4) Cầm một đai trên tay, nếu không nhìn vào kí hiệu, thì làm sao biết nó là loại nào A? B? C? ,….
Các loại A, B, C, D, SPA, SPB, v.v…. là các loại cơ bản của đai thang có tiết diện khác nhau. Đo kích thước độ rộng bề mặt trên/ngoài và chiều cao dây đai, ta sẽ biết được nó là kiểu nào trong tiêu chuẩn RMA.
(Hình 4)
 

Câu hỏi: SPA và A hai loại tương đương nhau. Nhưng theo bạn loại nào tốt hơn? Vì sao?

5) Kích thước cơ bản của dây đai
Ngoài độ rộng bề mặt ngoài và chiều cao dây đai là kích thước cơ bản, còn một thông số cơ bản nữa là chiều dài danh nghĩa, tiếng Anh gọi là Pitch Length, được marking trên đai luôn.
VD: SPB 1250
Nếu không dựa vào marking, làm cách nào ta đo được chiều dài danh nghĩa. Câu trả lời là ta dùng thước dây đo chiều dài mặt trong dây đai, sau đó tra bảng sẽ có được chiều dài danh nghĩa Pitch Length.
(Hình 5)
 

6) Lắp đai vào rồi, làm thế nào biết độ căng của dây đai đã phù hợp?
Trước hết, lực căng dây đai phụ thuộc lớn vào khoảng cách hai tâm puli.
Người thợ giỏi chỉ cần ấn tay vào là biết đủ căng hay chưa. Nhưng cách làm này phụ thuộc lớn vào trình độ và kinh nghiệm thợ, nên thiết nghĩ không nên khuyến khích trong các nhà máy lớn có tiêu chuẩn và quy trình chặt chẽ.
Để đo độ căng dây đai, các hãng sản xuất đai đã ban hành bảng tra lực căng cần thiết. Ngoài ra, các dụng cụ đo được chế tạo. Trong đó, bút đo độ căng rất dễ sử dụng.
(Hình 6)
 

7) Cách căn chỉnh đai không bị chéo
Bề mặt hai puli có dây đai cần là mặt phẳng để đai không bị chéo, dẫn đến giảm hiệu suất truyền động và tuổi thọ đai. Với khoảng cách tâm hai puli gần, ta dùng thước thẳng ốp vào để kiểm tra.
Với khoảng cách tâm hai puli xa, cần dùng máy chiếu tia laze. Các hãng sản xuất belt cũng chế tạo các máy laze chuyên dụng cho việc đo này.
(Hình 7)